زهر درمانی بخشی از زنبور درمانی است که در آن از زهر زنبور عسل در درمان و سلامتی استفاده می شود. زنبور درمانی عبارت است از کاربرد دارویی فرآورده های کندوی زنبور عسل از جمله : عسل، گرده، ژله رویال، بره موم و زهر زنبور عسل.
از زمان های قدیم برای درمان آرتروز، روماتیسم، کمر درد و بیماری های پوستی و در عصر جدید به عنوان یک درمان جایگزین در درمان بیماری ام.اس، لایم، خستگی مزمن از زهر زنبور استفاده می شود.زهر زنبور عسل در بهبود بیماری های دیگر مانند استئوآتریت، روماتوئید آرتریت ( التهاب مفاصل) و بهبود بیماری های دیگر بافت پیوندی مثل اسکلرودرما اثر گذار بوده است. حتی التهابات سیستمی که به مفاصل ارتباط ندارند، مثل کولیت های زخمی و یا حتی آسم ممکن است یک بار ارزش امتحان زهر زنبور عسل را داشته باشد. این امر احتمالاً به خاطر تحریک ترشح درون زاد کورتیزول از طریق محور هیپوتالاموس هیپوفیز_ آدرنال است.
آسیب های حاد و مزمن مانند بورسیت ها (آماس کیسه های مفصلی)، تاندون ها و نواحی دیگر آسیب دیده به زهر درمانی زنبور عسل به خوبی جواب می دهند. در این حالت نوع اثرگذاری احتمالاً به صورت تأثیر موضعی ضد التهابی است که دربرگیرنده ی واکنش های ایمنی سلولی و هوموری( تن آبگونه ای) به پروتئین خارجی است.
کلوئیدها و سایر بافت های زخمی با مواد موجود در زهر زنبور عسل، تجزیه و نرم شده اند و می توانند( در محل زخم) صاف شده و رنگ بافت زخمی کم کم از بین برود. بافت زخمی داخلی، مثل چسبندگی های ناشی از عمل جراحی پیشین ممکن است به این درمان در آن ناحیه پاسخ دهند.
در درمان بیماری ام.اس (نوعی اختلال در سیستم عصبی مغز) با زهر زنبور، اطلاعات کم است و لازم است مطالعات بیشتری انجام شود. اخیراً انجمن ام. اس آمریکا گرنتی (جایزه ای اعتباری) را به یک ایمن شناس- دکتر جان سانتیلی- به خاطر تهیه ی زهر به صورت عصاره ای دارویی حاصل از مطالعه و تحقیق تأثیر این عصاره بر روی بیماران ام. اس اعطا کرد. در حال حاضر صدها بیمار مبتلا به ام.اس به دنبال زهر درمانگرها و زنبورداران هستند این درمان طولانی مدت است و برای نازک نارنجی ها( دل نازک ، ایرادگیر) نیست؛ ولی واکنش معمول ، افزایش ثبات؛ خستگی مفرط و اسپاسم کمتر است.
موارد تجویز و عدم تجویز زهر زنبور عسل
مشاهدات پزشک آزمایشی و بالینی و هم چنین نتایجی که از پژوهش های شخصی به دست آمده است خواص در مانی مختلف زهر زنبور عسل را تأیید می کند. نتایج مثبت آشکاری در موارد روماتیسم مفصلی و ماهیچه ای، بیماری داءالرقص، ورم اعصاب ( سیاتیک و چهره )، فشار خون در مرحله ی 1 و 2، سردرد، گواتر، بیماری های پوستی( اگزما)، پسوریازیس، زخم های جلدی و میخچه، بیماری های ویروسی، ایدز، زگیل و سایر بیماری ها روشن می سازد که زهر زنبور را باید با احتیاط زیاد خصوصاً در کودکان و سالمندان، که نسبت به آن بسیار حساس اند به کار برد.
هشدار: در مورد بیماری های سل، ضایعات قلبی، دیابت، سخت شدن رگ ها، نارسایی کلیه و بیماری های آمیزشی مصرف زهر زنبور عسل بدون تردید خطر آفرین است.
توجه: اگر نخستین گزش، بیمار را دچار ناراحتی های عمومی، بالا رفتن دمای بدن، سردرد، تب، ناتوانی شدید، کهیر و … بکند، باید بدون درنگ درمان را متوقف کرد.
تکنیک های کاربرد زهر زنبور عسل
در قدیم، زهر زنبور عسل همراه با زنبورهای عسل استفاده می شد، طوری که آنها را تحریک می کردند تا به نواحی حساس نقاط هدف یا نقاط طب سوزنی نیش بزند. بسته به طبیعت بیماری، زهر استاندارد شده می تواند در تهیه ی کرم ، پماد یا به صورت تزریق استفاده شود. زهر زنبور عسل وقتی بیشترین اثر را دارد که مستقیماً از زنبور زنده، در اواخر بهار تا اوایل پاییز گرفته شود.طی این مدت زنبورها منابع گرده ی خیلی خوبی برای تولید زهر قوی دارند.زهر آنها در طول زمستان قدرت کمتری دارد. بعد از تأیید یک زنبور زنده، محلول قابل تزریق زهر به عنوان یک روش استاندارد در اعمال زهر زنبور،در نظر گرفته می شود. محلول زهر از زهر خالص زنبور عسل استفاده می شود و در واقع همان آماده سازی واکسن است.به صورت درون پوستی بین لایه های پوست یا زیر پوستی برای تحریک اثر نیش زنبور استفاده می شود. هر تزریق برابر یا کمتر از متوسط مقدار زهر خشک یا زنبور عسل است. زهر زنبور عسل به صورت روپوستی در کرم ها، روغن ها و پمادها استفاده می شود ( در روش الکتروفورز یا اولتراسونو فورز در اروپا و چین انجام می شود . این روش ها اصولا در فیزیوتراپی ها و پلی کلینیک ها انجام می شود.
زهر درمانی توسط دکترها و زنبور درمانگرهای متخصص انجام می شود. روش های درمانی وجود دارد که هنگام درمان باید مراعات شوند . در کل این درمان ها با تعیین اینکه آیا بیمار به زهر آلرژی دارد یا خیر آغاز می شود و تعیین داشتن آلرژی این گونه است که مقدار کمی زهر را به صورت درون پوستی اعمال می کنند. اگر واکنش آلرژی زایی طی یک مدت زمان معین وجود نداشت این درمان با یک یا دو نیش زنبور یا تزریق ادامه پیدا می کند. این درمان یک روز در میان ( سه بار درهفته) انجام می شود به این صورت که تعداد نیش ها یا تزریق به تدریج افزایش می یابد. طول مدت درمان بسته به طبیعت و سختی شرایط تعیین می شود. به دنبال اعمال زهر زنبور، ناراحتی هایی هم وجود دارند،از جمله درد، خارش، تورم، التهاب و قرمزی پوست. علائمی مثل قرمزی، تورم و خارش اثرات مطلوب این درمان هستند که پاسخ بیمار را به این زهر نشان می دهند. هرچه واکنش سخت تر باشد، البته نه حساسیت غیر طبیعی، بهبود سریعتر می شود. واکنش های حساسیتی غیر طبیعی که از زهر درمانی گزارش شده ند می توانند تهدید کننده باشند ولی تعدادشان نادر است.
شیوه ی جدید زهر درمانی طب سوزنی با نیش زنبور عسل صورت می گیرد . این روش، قرن ها تجربه ی چینی هاست. ساختمان نیش زنبور عسل و قطر نوک آن(1/0 میلی متر) به گونه ای است که به راحتی می توان از آن بر روی نقاط مورد استفاده در طب سوزنی استفاده کرد. در روش دیگر می توان نوک سوزن های مخصوص طب سوزنی را به زهر زنبور آغشته کردو مورد استفاده قرار داد. در روش سوم می توان سوزن های مخصوص را در جاهایی که قبلاً از روش دوم استفاده شده است به کار برد.
درمان با قرص زهر زنبور هم یکی از روشهای زهر درمانی است که این قرص باید در آب یا آبلیمو حل شود و طبق نظر پزشک به روش خوراکی یا شیوه ی الکتروفورز تجویز گردد.این درمان در سال 1988 توسط پزشک آمریکایی به نام جوزف برودمن متخصص بزرگ در کاربرد زهر زنبور عسل پیشنهاد شد.
مقالات زهر درمانی خیلی متعدد هستند و بیش از 2000 عنوان است. اصول پایه ای از این درمان وجود دارد که باید رعایت شود . آموزش بیمار و درمانگرمهم است و نتیجه ی حاصل متناسب با دانش و تجربه ی فردی است که زهر را اعمال می کند.
زهر درمانی زنبور عسل یکی از حالات جایگزین برای کسب سلامتی است . اگر به دست ( توسط) یک پزشک مجاز انجام شود، مطمئن خواهد بود و می تواند وقتی انجام شود که بیمار به روش های درمانی معمول جواب نمی دهد.
محققان توصیه می کنند که بهتر است همزمان با استفاده از زهر زنبور از دیگر فرآورده های آن نظیر عسل، گرده، ژل رویال و بره موم استفاده شود تا دستگاه ایمنی پاسخ بهتری به درمان نشان دهد.
در طول مدت درمان باید از نوشابه های الکلی، ادویه جات، شیر، بستنی و شکر خودداری شود؛ زیرا مصرف آنها درمان با زهر زنبور را کاهش می دهند. هم چنین پس از استفاده از نیش زنبور باید از دوش گرفتن و رفتن به گردش طولانی خودداری کرد.
در مقالات آینده به درمان بیماری ها به طور خاص با زهر درمانی خواهیم پرداخت.
عسل درمانی- مرتضی علی آقای نراقی ( بازنویسی شده توسط بخش مقالات عسل نیل پر)