اشتها ؛ یعنی تمایل انسان یا حیوانات برای خوردن غذا.معمولاً انسان به سه دلیل احساس گرسنگی می کند:
1. با خالی شدن محتویات معده و تا حدی روده ی کوچک، تحریکات ناشی از خالی بودن این اعضا به صورت عصبی به مغز می رسد و باعث ایجاد احساس گرسنگی می شود.
2. پس از صرف غذا، با انجام اعمال هضمی در دستگاه گوارش، بخشی از غذای صرف شده به صورت قابل جذب در می آید و از جدار روده ی باریک جذب خون می شود. انواع مواد نشاسته ای پس از هضم شدن، در روده ی باریک به صورت گلوکز جذب خون می شود.
بنابراین پس از صرف غذا و جذب شدن شکل ساده ی مواد نشاسته ای به درون خون مقدار گلوکز خون بالا می رود.پس از تخلیه ی گلوکز خون به درون سلول ها، سطح گلوکز خون پایین می آید و هرچه از زمان صرف غذا بیشتر بگذرد، سطح گلوکز خون افت بیشتری می کند.وقتی سطح گلوکز خون به حد معینی پایین بیاید، خون حاوی گلوکز کم وقتی از هیپوتالاموس عبور می کند، باعث تحریک مرکز گرسنگی در مغز می شود که این تحریک به صورت احساس گرسنگی در شخص نمایان می شود و شخص با خوردن غذا دوباره باعث افزایش سطح گلوکز خون می شود.
3. در هوای گرم، بدن با کاهش مصرف غذا از به وجود آمدن حرارت بیشتر درونی جلوگیری می کند. درجه ی حرارت خون نیز مانند ترکیبات شیمیایی آن باید ثابت باشد و مشابه عملی که بدن برای ثابت نگه داشتن ترکیبات شیمیایی خون انجام می دهد، وقتی درجه حرارت بدن بالا رود،انجام می دهد تا حرارت بدن را ثابت نگهدارد.یکی از مکانیزم هایی که بدن برای ثابت نگهداشتن درجه حرارت داخلی انجام می دهد، کاهش مصرف غذا از طریق کاهش اشتها یا میل به مصرف غذاست . وقتی خون عبور کننده از هیپوتالاموس حرارت بیشتری از حد معین داشته باشد ( بیش از 37.5 تا 38 درجه سانتی گراد) هیپوتالاموس آن را به صورت یک تحریک عصبی به نقطه ی تنظیم اشتها در مغز می رساند و مغز با القای احساس گرما و بی اشتهایی تمایل شخص برای مصرف غذا را از بین می برد و یا در حد نیاز کاهش می دهد.
حالات فوق تحت شرایط طبیعی ؛ یعنی در بدن یک شخص سالم، باعث تنظیم اشتها می شود. اما تحت برخی از شرایط، اشتها به طور غیر طبیعی زیاد یا کم می شود. چنان چه اشتها از حد عادی بیشتر باشد، ناخواسته بیش از حد نیاز بدنش غذا می خورد و اختلالات ناشی از پرخوری را به بدن خود تحمیل می کند. اما وقتی اشتها به طور غیر طبیعی کم باشد، شخص با کم غذا خوردن باعث ایجاد کمبود های غذایی در بدن خود می شود.
در مغز انسان و حیوانات مراکزی به نام مراکز سیری یا گرسنگی وجود دارد. وقتی مرکز سیری تحریک شود، شخص میل به غذا خوردن را از دست می دهد. وقتی مرکز گرسنگی تحریک شود، شخص میل به مصرف غذا پیدا می کند . گاهی مرکز سیری مغز انسان آسیب می بیند که چنین افرادی هرقدر هم به کمک نیروی عقل از خوردن غذا پرهیز کنند، باز هم به دلیل احساس دایمی گرسنگی به عنوان یک احساس رنج آور، غذای بیشتری می خورند. این بیماری در انسان بیماری « جوع» نامیده می شود که افراد مبتلا به آن به دلیل پرخوری وزن بسیار بالایی پیدا می کنند.
هر عاملی که سبب کاهش حرکات روده ها و یبوست شود؛ مثل، مصرف مواد مخدر یا غذاهای متراکم و کم الیاف سبب تخلیه ی دیر به دیر محتوای دستگاه گوارش می شود و چون تخلیه به طور عادی صورت نمی گیرد، تحریک مکانیکی توسط دیواره ی دستگاه گوارش کمتر صورت می گیرد و عدم تحریک مکانیکی، سبب بی اشتهایی می شود.
گاهی نیز دلیل بی اشتهایی کمبود برخی از مواد یا عناصر غذایی در رژیم غذایی است. به طور مثال کمبود ویتامین B1 سبب بی اشتهایی شدید می شود. کمبود تعداد دیگری از ویتامین هاو مواد معدنی نیز سبب بی اشتهایی مزمن فرد می شوند.
برخی از ویتامین ها و مواد معدنی کم نیاز تأثیری قطعی و مستقیم روی اشتها دارند و کمبود آنها باعث بی اشتهایی در انسان یا حیوانات می شود. معمولاً برخی افراد به علت تغذیه ی نادرست به کمبود این مواد و در نتیجه بی اشتهایی دچار می شوند. حال مصرف هر غذایی که از لحاظ این ویتامین هایا مواد معدنی غنی باشد، سبب رفع مشکل کمبود و افزایش اشتها می شود. از آنجا که عسل طبیعی از لحاظ عناصر معدنی کم نیاز، ویتامین ها و انرژی غذایی غنی محسوب می شود، چنان چه به طور روزمره و به مقدار مناسب تغذیه شود، سبب می شود که سوء تغذیه یا کمبود یک یا چند ماده ی غذایی در بدن فرد مصرف کننده ایجاد نشود و چنان چه شخصی به دلیل کمبود آن دسته از ویتامین ها و مواد معدنی مؤثر روی اشتها دچار کم اشتهایی شده باشد، و عسل طبیعی به میزان کافی در تغذیه ی خود وارد کند، با برطرف شدن کمبود های غذایی، اشتهایش نیز بالا می رود و به حد طبیعی می رسد.البته این اثر مختص عسل طبیعی تنها نیست، بلکه بسیاری از مواد مغذی دیگر که مکمل غذایی خوبی از لحاظ ویتامین ها و مواد معدنی هستند، اثر مثبت روی اشتها دارند.
کسانی که دچار کمبود غذایی باشند و یبوست هم داشته باشند، یکی به دلیل تخلیه ی دیر به دیر مدفوع در اثر تحریک مکانیکی اندک دستگاه گوارش و دیگری به دلیل کمبود مواد غذایی، مشکل تغذیه ای مضاعفی خواهند داشت و عوارض سوء تغذیه با شدت بیشتری بر آنها مسلط می شود.
چنان چه این افراد مخلوطی از عسل طبیعی و دارو های مسهل گیاهی یا شیمیایی مصرف کنند، با تحریک تخلیه ی مدفوع، امکان تحریک مکانیکی اشتها به وجود می آید که به علت افزایش اشتها و مصرف غذا، کمبود های غذایی به طور نسبی رفع می شود. به هر حال برای افزایش اشتها، تجویز های زیر صورت گرفته است که بهتر است با توجه به اطلاعات فوق و آگاهی از علت بی اشتهایی، ابتدا به تشخیص علل و عوامل بی اشتهایی پرداخت و سپس از این تجویز ها استفاده کرد:
• نوشیدن یک لیوان آب باران مخلوط با یک قاشق غذاخوری عسل طبیعی یک ساعت قبل از غذا، سه نوبت در روز. توجه داشته باشید که هوای شهرهایی چون تهران بسیار آلوده است و مصرف آب باران جمع آوری شده تا سه ساعت پس از شروع بارندگی آلوده و خطرناک است و منظور از آب باران، آبی است که از بارندگی در هوای پاک جمع شده باشد.
• یک قاشق عسل طبیعی + یک پیاز پخته ( دو بار در روز)
• یک قاشق عسل طبیعی + یک فنجان دم کرده ی 20 گرم ساقه ی خشک و گلدار پونه ی کوهی در یک لیتر آب ( قبل ز هر وعده ی غذا).
• یک قاشق عسل طبیعی + یک فنجان جوشانده ی 30گرم پوست خشک نارنج در یک لیتر آب ( قبل از نهار و شام).
• مخلوط یک قاشق عسل طبیعی + 30 گرم سبوس گندم + یک لیوان شیر ( دو بار در روز)
• مخلوط یک قاشق عسل طبیعی + یک لیوان شیر( دو بار در روز)
• مخلوط یک قاشق عسل طبیعی + یک لیوان جوشانده ی گیاهی مسهل (طبق دستور خاص مصرف هر جوشانده ی گیاهی مسهل)
• مصرف عسل طبیعی + دارو های مسهل ( طبق دستور خاص مصرف هر دارو توسط پزشک)
• علاوه بر امکان استفاده از عسل طبیعی و عصارهی گیاهان دارویی مسهل، می توانید به پزشک مراجعه کنید و تحت نظر پزشک، هم علت یا علل کم اشتهایی شما مشخص شود، هم به درمان سریع و قطعی یبوست اقدام کنید. در عین حال، مصرف عسل طبیعی با هر مسهل شمیایی یا گیاهی ارزشمند است و شما می توانید بدون اینکه از عواقب مصرف عسل طبیعی نگران باشید ، حتی در حالت سلامتی کامل، عسل را وارد رژیم غذایی روزمره ی خود بکنید.
عسل درمانی _ دکتر مسعود هاشمی ( بازنویسی شده توسط بخش مقالات عسل نیل پر)